Geert Zomer

Auteur en Illustratie: Geert Zomer.

 Naast het horen van stemmen, het zien van beelden en andere bijzondere zintuigelijke ervaringen richt Weerklank zich ook op mensen met bijzondere, persoonsgebonden overtuigingen. Naar mijn idee is dit laatste een onderbelicht fenomeen binnen de doelstellingen van onze stichting.

Wat zijn bijzondere, persoonsgebonden overtuigingen? Hoe uiten deze zich en wie hebben er last van? Heeft iedereen zo nu en dan overtuigingen die niet met de werkelijkheid lijken te stroken? Wat verstaan wij trouwens onder de werkelijkheid? Is de ervaring van de werkelijkheid niet altijd persoonsgebonden en in zekere mate ook bijzonder? Is de werkelijkheid hetzelfde als de waarheid?

Filosofen hebben zich al eeuwenlang gebogen over de vraag welke positie de mens inneemt ten opzichte van het hem omringende. De ‘werkelijkheid’ of ‘realiteit’ is het geheel van het feitelijk bestaande, in tegenstelling tot het ‘denkbeeldige’, zo leert Wikipedia mij. Er zijn filosofen die menen dat de werkelijkheid louter een subjectieve gedachtenconstructie is, filosofen die menen dat er absolute kennis kan zijn over de werkelijkheid en filosofen die hier een stuk terughoudender in zijn en meer uitgaan van ‘waarschijnlijkheden’, zoals ook de natuurwetenschapper Albert Einstein: Het geloof in een externe wereld, onafhankelijk van het waarnemend subject, is de basis van alle natuurwetenschap. Omdat zintuiglijke waarneming slechts indirect informatie geeft over deze externe wereld, kunnen we deze laatste alleen vatten met speculatieve middelen. Dientengevolge kan onze notie van de materiële werkelijkheid nooit definitief zijn. Volgens deze woorden van Einstein kunnen ‘vaststaande’ overtuigingen dan ook beter vermeden worden: overtuigingen mogen altijd worden betwijfeld en bevraagd.

Een overtuiging is een hardnekkig idee. Een idee is een gedachtenconstructie. Voordat er een toetsing plaatsvindt met de werkelijkheid kan een idee zowel ‘waar’ als ‘niet waar’ zijn. Zolang gedachten, ideeën en overtuigingen niet worden uitgesproken of opgeschreven bestaan ze alleen in ons hoofd en zijn ze afhankelijk van onze persoonlijke waarheidsvinding. Na een kleine zoektocht over internet stuit ik op een eenvoudige definitie van waarheid: ‘Waarheid is het in overeenstemming zijn met de werkelijkheid’ (Wikipedia). Een idee of een overtuiging is pas ‘waar’ als het met de werkelijkheid overeenkomt. Er dient dus een werkelijkheidstoetsing te zijn.

Voorbeeld 1: iemand heeft de overtuiging dat alle koeien geel zijn. Zolang deze overtuiging niet getoetst is aan de werkelijkheid kan niet gesteld worden of deze overtuiging ‘waar’ is of ‘niet waar’ is. Als deze persoon koeien in een weiland ziet, roodbonte of zwartbonte koeien, is dit een werkelijkheidstoetsing. Hij zou dan kunnen inzien dat zijn overtuiging niet waar is. Als hij toch blijft volhouden dat zijn overtuiging waar is, is er meer aan de hand.

Voorbeeld 2: iemand heeft de overtuiging dat zijn moeder is bevallen van een doodgeboren baby. Zijn moeder, en ook de overige gezinsleden ontkennen dit. Hij blijft echter deze overtuiging houden. In een familieopstelling komt aan het licht dat zijn moeder inderdaad is bevallen van een doodgeboren kind. Als hij een paar weken nadien zijn moeder hiermee confronteert barst zij in huilen uit en beaamd haar bevalling van een doodgeborene.

In het eerste voorbeeld is er sprake van een hardnekkige ontkenning van de werkelijkheid, terwijl in het tweede voorbeeld in eerste instantie sprake was van een verborgen werkelijkheid die na confrontatie met de moeder veranderde in een ‘open’ werkelijkheid. Het was inderdaad waar dat zijn moeder was bevallen van een doodgeboren kind.

Als een idee of overtuiging in eerste instantie als ‘niet waar’ wordt gezien hoeft dit niet altijd te betekenen dat de overtuiging ook werkelijk niet waar is.

Ook bij het horen van stemmen kunnen bijzondere, persoonsgebonden ervaringen een rol spelen. Iemand kan de overtuiging hebben dat ‘God’ tegen hem spreekt. Dit is een persoonlijke overtuiging die niet overeen hoeft te komen met hoe zijn omgeving hiernaar kijkt. Op familieleden, vrienden en kennissen maakt hij een wat onrustige en verwarde indruk. Als zijn behandelaar in eerste instantie voorstelt om eens naar zijn verleden te kijken, doormiddel van het beantwoorden van vragen uit het ‘Maastricht interview voor stemmenhoorders’, reageert hij in eerste terughoudend. Een paar weken later gaat hij ermee aan de slag en komt zijn zeer dominante vader in beeld. Tijdens het doorwerken van gelieerde emoties verdwijnt langzaam de overtuiging dat God tegen hem spreekt. Zijn stemmen worden minder dwingend en verdwijnen op den duur zelfs helemaal.

Vrijwel iedereen zal het hebben van een bijzondere, persoonsgebonden overtuigingen herkennen. Bijvoorbeeld de vrouw die ervan overtuigd is dat haar ex-man haar sleutel heeft ontvreemd en ’s nachts door haar huis spookt. Na een paar weken vindt ze haar sleutel terug in een laatje en blijkt er een zolderraam open te staan waardoor de poes van de buren ’s nachts bij haar naar binnenglipt en het geluid van haar rondstruinende ex veroorzaakt.

Zolang iemand bijzondere, persoonsgebonden overtuiging voor zichzelf houdt vindt er vaak onvoldoende realiteitstoetsing plaats. Hij zal meestal niet zelf in staat zijn om zijn overtuiging positief te veranderen. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat hij prima in staat is met zijn overtuiging te leven. Iemand die de bijzondere, persoonsgebonden overtuiging heeft enorm aantrekkelijk te zijn en daardoor ook werkelijk aantrekkelijker is, zal hier waarschijnlijk weinig hinder van ondervinden, maar eerder voordelen.

Een leuk voorbeeld om mee af te sluiten: Steff is vijf jaar. Hij heeft de bijzondere, persoonsgebonden overtuiging dat Sinterklaas niet bestaat en dat zijn ouders erachter zitten. Al zijn leeftijdsgenootjes geloven nog in Sinterklaas en kijken hem wazig aan als Steff aan hen zijn overtuiging voorlegt. Zijn ouders proberen hem tevergeefs op andere ideeën te brengen. Zo zou Sinterklaas uit Turkije komen en meer dan duizend jaar oud zijn. Moraal van dit verhaal: we dienen mensen met persoonlijke, bijzondere overtuigingen altijd serieus te nemen. Deze overtuigingen leiden ons soms naar ‘verborgen’ werkelijkheden, ook al lijken ze in eerste instantie niet waar te zijn.

klankspiegel maart 2022

Dit artikel is verschenen in
de klankspiegel van maart 2022

Nieuwsgierig naar de rest van de Klankspiegel?

Wordt donateur!